Architectuurwedstrijd

Knokke-Heist is trotse eigenaar van een kursaal dat gebouwd werd in 1929 naar het ontwerp van architect Léon Stynen. Dit gebouw wordt mede dankzij de wereldberoemde fresco's van René Magritte beschouwd als een echte cultuurtempel maar kan onder andere door zijn verouderde infrastructuur niet langer de gewenste kwaliteitsvolle totaalbeleving aanbieden, noch ondersteunen. De gemeente schreef een internationale architectuurwedstrijd uit om het bestaande gebouw en de ruime omgeving grondig te herdenken. De opdracht heeft nood aan een veelzijdige aanpak waarbij in respect voor het originele ontwerp van Stynen kan gereconstrueerd worden, gerestaureerd, maar waarbij zeker voldoende ruimte is voor hoogstaande hedendaagse architecturale ingrepen. Ook de volledige omgeving van het kursaal maakt integraal onderdeel uit van de opdracht. Doel is een nieuw baken te creëren dat in de eerstkomende honderd jaar een nieuwe dimensie geeft aan de gemeente en de plek opnieuw de allure geeft van weleer.

“Hier is plaats voor iets heel eigenzinnigs, een uitgepuurde confrontatie tussen oud en nieuw, iets wat inhoudelijk opnieuw het boegbeeld van Knokke-Heist beoogt te worden en een nieuwe dimensie met internationale uitstraling aan Knokke-Heist dient te geven, doch met respect voor het verleden.” (uittreksel uit de projectdefinitie voor de ontwerpers)

In de eerste fase stelden 26 teams met architecten uit binnen-en buitenland zich kandidaat voor de opdracht. De jury, onder voorzitterschap van Luc Deleu, selecteerde 5 teams die gevraagd werden een schetsontwerp op te maken. Op 1 december 2023 bekrachtigde het College van Burgemeester en schepenen het juryverslag dat het team rond Barozzi-Veiga, Tab Architects en Mosbach Paysagistes aanduidde als winnaar.

Het programma

Knokke-Heist krijgt met dit ontwerp een flexibel opdeelbare eventlocatie van 5400 m² met een ondergrondse toeleveringszone voor vrachtverkeer. Hiermee wordt in de toekomst de impact voor de buurt sterk geminimaliseerd. De eventlocaties bevinden zich voornamelijk in het noordelijk gedeelte van het gebouw (zijde van de zee). Op het dak komt een event-terras met skybar. Het vernieuwde eventcenter stelt Knokke-Heist in staat om evenementen met eenzelfde diversiteit en grandeur van weleer te laten plaatsvinden.

Nieuw is de toevoeging van een kunsthal. Drie gestapelde multifunctionele tentoonstellingszalen met verschillende hoogtes moeten toelaten baanbrekende tentoonstellingen te organiseren met nationale en internationale collecties.

In het nieuwe ontwerp is er ook terug ruimte voorzien voor een nachtclub. Het casinogebeuren wordt ondergronds voorzien, onder de Canadasquare, net als een restaurant en wijnbar. Royale patio’s brengen er daglicht binnen in de verschillende ruimtes. De ondergrondse publieke parking, die in verbinding staat met de rest van het gebeuren, heeft een drop-off voor taxi’s en valet service.

In de omgevingsaanleg wordt ingezet op een evenwicht tussen verharding en groenblauwe dooradering. Er wordt ruimte gegeven aan de natuur in een samenhangende open ruimte tussen zee en land. Vernieuwend is dat het groen wordt doorgetrokken op en langs de zeedijk.

Het ontwerp

Het winnende voorstel voor de nieuwe casinosite is een uitgepuurde confrontatie tussen oud en nieuw. Het omvat eventruimtes, een kunsthal, een nachtclub, een casino, een restaurant en wijnbar en een parking. De ambitie is om de algehele samenhang van het gebouw te herstellen en een samenhang te creëren met de nieuwe toevoegingen. Het project vertrekt van een zuivere lijn tussen het noordelijke en zuidelijke gedeelte van het casino.

Het noordelijk deel van het kursaal, met de beglaasde gevel van de grote zaal, wordt gereconstrueerd naar de kwaliteiten van het initiële modernistische ontwerp van Leon Stynen. In dit gedeelte is de originele ruimtelijkheid vrij goed behouden met de centrale kroonluchterhal en een symmetrische opbouw van zalen. De noordgevel wordt teruggebracht naar de oorspronkelijke transparantie en herstelt de relatie met de zee. Door een stap terug te zetten, tonen de ontwerpers hoe sterk de relatie tussen de zee, de dijk en het interieur vroeger was.

De zuidelijke helft werd meermaals verbouwd en is een doolhof aan ruimtes. Aan deze zijde wordt een gedeelte verwijderd om op die plaats een sterkere toevoeging te kunnen doen. De nieuwe uitbreiding aan de zuidzijde, met een zachte organische vormgeving, versterkt de bestaande architectuur. De vormentaal werkt integrerend en is in respect voor de zuiverheid van de noordzijde. Het is een toevoeging die logisch aanvoelt, die continuïteit brengt maar toch ook sterk genoeg op zichzelf staat. Ten aanzien van het bestaande volume wordt bovengronds nauwelijks bijgebouwd. De parking en het programma van het casinogebeuren worden ondergronds ondergebracht.

De chaotische ordening aan de zuidzijde van het bestaande gebouw wordt doordacht opgelost door met de positionering van de kunsthal - als tegenhanger van de Magrittezaal- symmetrie en zuiverheid te creëren. De zaal met de muurschildering ‘Het betoverde rijk’ van René Magritte uit 1953 wordt het centrale referentiepunt in de nieuwe zuidelijke uitbreiding. Deze nieuwe zuidelijke uitbreiding is het schakelvolume tussen het bestaande gebouw en de nieuwe ondergrondse uitbreiding met het casinogebeuren. Vanaf de parking kan de bezoeker wandelen tot in het schakelvolume en door het kursaal.

De architectuur met het spel van metamorfose, transformatie en duplicatie, de idee van een representatie die er geen is, leest als de thematiek van het werk van Magritte. De herstelde transparantie aan de zijde van de dijk en de fluïde vormentaal en horizontaliteit van de zuidgevel bouwen verder op de vormentaal van Stynen. De tweedeling tussen het respect voor het bestaande én de wens voor een nieuwe identiteit wordt vertaald in één nieuw volume met een poëtische identiteit voor Knokke-Heist. Met dit ontwerp wordt ingezet op een nieuwe stap in de geschiedenis van het Grand Casino, zonder de draagkracht van de omgeving te overschrijden.

Facts & figures over het ontwerp

Het ontwerp is zo voorzien dat enerzijds het ondergrondse casinogedeelte en de publieke parking en anderzijds het Kursaal met het vrijetijds- en cultuurprogramma aansluitend na elkaar gefaseerd kunnen gebouwd worden. Op deze manier kan het huidige casino volledig operationeel blijven tijdens de eerste fase. De totale bouwkost van het project inclusief omgevingsaanleg wordt geraamd op 95.000.000 euro bouwkost excl. btw.

Over de architecten en het team

De basis van het ontwerpteam is de samenwerking tussen de twee architectenbureaus Barozzi Veiga en Tab Architects. Beide bureaus zijn geroutineerd in hun samenwerking, wat geen onnodige luxe is om een project van deze schaal en complexiteit tot een uitzonderlijk resultaat te brengen. Barozzi Veiga is een internationaal gerenommeerd bureau uit Barcelona, opgericht in 2004 door Fabrizio Barozzi en Alberto Veiga. Het portfolio van Barozzi Veiga bestaat voornamelijk uit openbare gebouwen en hun werk is vooral toegespitst op het ontwerp van musea. Het bureau heeft talrijke architectuurwedstrijden en prijzen gewonnen, waaronder de Mies van der Rohe Award in 2015. Tab Architects is een Gents architectuurbureau, opgericht eind 2016 door Tom Debaere en Bert Bultereys. Beide zaakvoerders, hadden voorheen elk meer dan tien jaar ervaring bij gerenommeerde architecten. Ze wonnen inmiddels diverse architectuurwedstrijden. Hun werk omschrijven ze als het creëren van context-gerelateerde ruimtes met een pure identiteit. Beide architectenkantoren bouwden reeds een succesvolle samenwerking uit met hun winnende projectvoorstellen voor Abby (het nieuwe museum in de Groeningeabdij te Kortrijk) en het Joods Museum van België in Brussel. Het ontwerpteam wordt verder aangevuld met Mosbach Paysagistes, een bureau voor landschapsarchitectuur uit Parijs, dat het ontwerp voor de omgevingsaanleg voor haar rekening neemt. Zij stond onder meer in voor het landschapsontwerp rond het Louvre Lens.

Bron: Knokke-Heist